SÜLEYMAN-NÂME-İ KEBİR (40. CİLT)’DE ÇOKANLAMLILIĞI SAĞLAYAN UNSURLAR: DEYİM AKTARMALARI (METAFOR) VE AD AKTARMALAR (METONİM)

Çokanlamlılığın temel unsurlarından olan anlam aktarımları, bağlam içerisinde güçlü ve etkileyici bir anlatım gerçekleştirmek amacıyla kelimelerin yeni anlamlar kazanmasıyla meydana gelen olaylarıdır. Anlam değişmelerine yol açtığı için de dilbilimcilerin üzerinde araştırma yaptığı konu olmuştur. Reisig Breal’in çalışmalarından itibaren anlambilim çalışmaları yer almış deyim aktarmaları (metafor) ad (metonim) başlıkları altında ele alınmıştır. 15. yüzyılın sonu ile 16. başında didaktik öyküleyici anlatımın özelliklerini içeren 81 ciltlik Süleyman-nâme adlı eserde sanatsal anlatımı sağlayan birçok unsur karşımıza çıkmaktadır. Hz. Süleyman ilgili bütün dinî rivâyetleri, hikâyeleri araya toplamış bu eserde, tarihî, efsanevî mitolojik şahıslara onların maceralarına ilişkin hikâyeye verilmiştir. Ayrıca Süleyman’ın hayatı anlatılırken fıkıh, hadis, tefsir, tasavvuf, hendese, nücūm, geometri, felsefe, tıp, botanik, zooloji, astronomiyle alanda bilgiler aktarılmıştır. Firdevsî Türkçe, Arapça, Farsça dillerinin özelliklerinin harmanlandığı eserinde Türkçenin yaratıcı üretici yönünü ortaya çıkaran olayına vermiştir. Eserin manzum mensur bölümlerinde eserin güçlendirmek, hâle getirmek aktarmalarına başvurmuştur. Metinde alan metafor metonim örnekleri, Peygamber’in sosyal kültürel yaşamının özelliklerine uygun şekilde oluşturulmuştur. Bu makalede Süleyman-name-i Kebir’in 40. cildinden alınan örneklerle aktarmalarının metnin anlamını etkileyen özellikleri çıkarılmıştır.